Kech bo‘lib qoldi. Tovuqlar katakka kirishdi, lekin eshigi ochiq qoldi. Eshikni yopadigan onasi qo‘shninikida gaplashib qoldi. Bo‘rivoy deraza peshtaxtasida tik turganicha atrofni kuzata boshladi. Shu payt molxonaning orqa tarafida, daraxtlar orasida tulkining dumi ko‘rinibdi.

– Obbo, endi nima bo‘ladi?

Bola zo‘r berib kuchugini chaqira boshladi. Hushtak chaldi, lekin hushtagi avvalgidek chiqmadi. “Nima qilsam ekan?” – deb rosa boshi qotdi. Agar tulki tovuqxona eshigi ochiqligini ko‘rsa, ahvol chatoq! Bitta ham tovuq qolmaydi.

O‘ylab o‘tirishga vaqt yo‘q. Bo‘rivoy derazadan tushdi-da, sekin tashqariga mo‘raladi. Hammayoq tinch. Tovuqlar yaqinlashib kelayotgan xavfdan bexabar. Bola katakka yaqinlashib, qo‘lidagi cho‘p bilan eshik ilgagini tushirdi. Eshik yopildi. “Xayriyat!” Ko‘ngli tinchlanib endi uyga qaytmoqchi edi, shu tarafga qarab kelayotgan tulkiga ko‘zi tushdi. Yashirinish kerak, ammo qayerga? Tovuqxonaga kirmoqchi bo‘ldi, ammo dahshatli oyoqlar esiga tushdi. Bu orada tulki ham yetib keldi. Kichkina bolani ko‘rib hayron bo‘ldi. Bo‘rivoy qo‘rqqanidan ko‘zini “chirt” yumib oldi. Tulki uni hidlab-hidlab, nari ketdi. Tovuqxonani aylanib, kirolmadi. Keyin bir sakrab, qo‘shni hovliga o‘tib ketdi. Bu holatni ona tovuq ko‘rib turgan edi. Bo‘rivoyning yaxshi ish qilganini bilib, o‘zicha fikrlagan bo‘ldi.

Ertasi kuni kutilmaganda ona tovuq kasal bo‘lib qolibdi. Na don cho‘qibdi, na suv ichibdi. Tovuqlar barchasi uning atrofida to‘planishib, nima qilishni, qanday yordam berishni bilishmay boshi qotibdi. Xo‘roz tomga chiqib, cho‘zib-cho‘zib qichqiribdi. Uning tovushini eshitib haligi juft kaptarlar uchib kelishibdi.

– Nima gap, hurmatli xo‘roz? – deb so‘rashibdi ular. Xo‘roz va tovuqlar bo‘lgan voqeani aytib berishibdi. Kaptarlar kasal tovuqni sinchiklab ko‘zdan kechirishibdi va narigi mahallada ham shunday kasallik boshlanganini aytishibdi.

– Buning davosi bormi? – tashvishga tushib so‘rabdi xo‘roz.

– Bor emish, – javob qildi bir kaptar. – Anavi ko‘rinib turgan tog‘da yovvoyi bodom bor ekan. Uning danagini ezib yedirilsa tuzalar emish. Bo‘lmasa...

– Nima bo‘lmasa?! – baravar qoqolashibdi tovuqlar.

– Kasallik barchaga o‘tib, parranda zoti qirilar emish.

– Voy, voy, endi nima qildik? Bekorga o‘lib ketaveramizmi?

– O‘sha bodom danagini olib kelish kerak! Tovuqlar bor tovushlari bilan katakni boshlariga ko‘tarishibdi.

– Jim! Kisht-ye! – darg‘azab xo‘roz u yoqdan-bu yoqqa yura boshlabdi. – Biror chorasini toparmiz axir! – Hamma unga umid bilan boqibdi. Chunki u hammadan aqlli ekan-da.

– U tog‘ga siz makiyonlarning borishingiz foydasiz, nega-ki, tulki degan xavf bor.

– Unda kim boradi? – deyishibdi patlari shalpayib tovuqlar.

– Bo‘rivoy borishi kerak! – debdi hammani hayron qoldirib Xo‘roz, – chunki u odam bolasi, bizdan yaxshi fikrlay oladi.

– U xohlarmikan? – debdi qizil makiyon.

– Iltimos qilamiz, – qaror qilibdi Xo‘roz. Tashqariga chiqqan bolani tovuqlar darrov tumshug‘ida ilib, katakka keltirishibdi. Xo‘roz eshik yonida turib olibdi. Bo‘rivoy qo‘rqqanidan bir burchakka biqinibdi.

– Jon tovuqlar. Meni cho‘qimanglar, nima desanglar olib kelaman. Oshxonada makka doni ham, bug‘doy ham bor. Ko‘p olib kelaman. Xo‘roz unga bo‘lgan hodisani tushuntiribdi.

– Sen bizga ana shu ishda keraksan, Bo‘rivoy. Bo‘lmasa ona tovuqdan ayrilib qolamiz. Nima deysan?

– Roziman, – debdi bola, chunki tovuqlarga bergan ozoridan vijdoni qiynalayotgan ekan. “Yaxshilik ham qilish kerak-ku!” – o‘ylabdi u. U uyidan bitta tayoq va xaltacha olib chiqibdi.

– Ketdik.

– Menga minib olaqol, – debdi Xo‘roz. – Shunda tezroq yetib olamiz. Ikkalasi shitob bilan toqqa yo‘l olishibdi. So‘qmoqlardan yurib, jarliklardan uchib o‘tishibdi. Nihoyat tog‘ga yetib kelishibdi. Balandlikka ko‘tarilishibdi-yu, yovvoyi bodomga ko‘zlari tushibdi. Uning tepa shoxlarida mevalari osilib turganmish. Endi tayoq bilan bodomni qoqamiz, deb turishsa, shu tarafga kelayotgan tulkini ko‘rib qolishibdi.

– Ahvol chatoq, Bo‘rivoy, – debdi Xo‘roz. – U meni ko‘rdimi, tashlanishi aniq.

– Buning chorasi bor, – debdi bola. Keyin cho‘ntagidan paqildoqlar chiqaribdi.

– Hozir “sichqonning ini ming tanga” bo‘ladi. Tulki bodom daraxti ustidagi xo‘roz bilan kichkina bolani ko‘ribdi. Tamshanib tepaga sakrabdi. Bo‘yi yetmabdi, lekin ketmabdi ham. Shu payt Bo‘rivoy bitta paqildoqni pastga tashlabdi. U shunaqangi paqillabdiki, tulki miltiq otildi, deb o‘ylabdi. “O‘ldim” debdi-yu, tura qochibdi. Xo‘roz bilan bola darrov bodomlarni terishibdi-da, qishloqqa qaytishibdi. Endi bodomni yanchish kerak ekan. Bola oshxonadan kichkina hovonchani olib kelibdi. Ko‘plashib, bir amallab dori tayyorlashibdi. Uni ichgan ona tovuq sal yengillashibdi. Bo‘rivoy rosa charchagan ekan, uyga kiribdi-yu, tappa qotib uxlab qolibdi. Bir soatlardan keyin o‘ziga kelib uyg‘onsa, otasi bilan onasi tovuqlarning kasal bo‘layotgani haqida gapirishayotganini eshitib qolibdi.

– Narigi mahallada yoppasiga kasal bo‘lishibdi.

– Keyin nima qilishibdi? – tashvishlanib so‘rabdi onasi.

– Nima qilishardi, – debdi otasi, – so‘yib, qozonga bosishadi. “Axir buning davosi bor-ku”, o‘ylabdi Bo‘rivoy. Lekin fikrini ota-onasiga tushuntira olmabdi. Borib tovuqlarni ogohlantiray, – deb o‘ylab sekingina uydan sirg‘alib chiqibdi-da, katakka chopibdi.

– Tezroq bu yerdan ketmasanglar, kech bo‘ladi.

– Ammo qayerga boramiz? – hayron bo‘libdi Xo‘roz.

– Soy bo‘yida amakimning tashlandiq hovlisi bor. Hech kim turmaydi. Ketdik, o‘sha yoqqa.

Yana bola xo‘rozni minib olibdi, tovuqlar ergashishibdi. Rostdan ham hovli keng, hech kim yo‘q ekan. Shu yerda dorivor bodomdan hammalari to‘yib yeyishibdi. Bu orada kasallik ham qishloqdan chekinibdi. Bo‘rivoy xo‘rozga minib ikki-uch marta oshxonasidan ularga don olib kelibdi. Haligi bir juft kaptarlar ham ular bilan yashashibdi, oziqlanishibdi.

Nihoyat ularning o‘z hovlisiga qaytadigan vaqti bo‘libdi. Hammalari shod-xursand, sog‘-salomat yurganidan kayfiyatlari ko‘tarilib, hovlida bexavotir sayr qila boshlashibdi. Faqat Bo‘rivoyning yuragiga qil sig‘mas emish. Axir u o‘rtoqlaridan ajralib qolibdi-da. Uning bu holatini ona tovuq sezibdi.

– Uni kechirish kerak, – debdi u.

– Rost, – deyishibdi qo‘sh kaptarlar. – Biz hammasini ko‘rdik. U butunlay o‘zgargan.

– Bo‘lmasa, – debdi Xo‘roz. – O‘sha giyohni olib kelinglar. Kaptarlar xursand bo‘lishib, tut daraxtiga uchishibdi. Donishmand Ukki bolaning yaxshi tomonga o‘zgarganini eshitib, “ho-ho” deb kulibdi va sehrli giyohni beribdi. Kaptarlardan biri kechasi bola uxlab yotganida uning yuziga sekingina giyohni tegizibdi. O‘zi derazadan uchib chiqib ketibdi. Ertalab Bo‘rivoy uyg‘onsa yana avvalgi holiga qaytgan emish. U juda ham xursand bo‘libdi. Onasiga yordam beribdi. Tovuqlarga suv, don beribdi. U endi sira ham yomonlik qilmas ekan. Axir bo‘lib o‘tgan voqeadan yaxshigina saboq olibdi-da.

Boborahmat MUHAMMADIYEV,

Samarqand viloyati Nurobod tumani, 56-maktab o‘qituvchisi