Mana,  ikki haftadir-ki, qishloqdamiz.  Tushungandirsiz. Mehmonlik hurmatimiz tugagan. Shuncha kun  bolam-bo‘tam qilib  silab-siypalagan, qo‘limizni sovuq suvga urdirmagan bobo-buvim ham bizga endi bemalol ish buyurishyapti.  Dadam eshitmasin-ku, qishloqda ish tugamaydi. Saharlab turib olma, nashvatining tagiga to‘kilganlarini teramiz. Zaxa yemaganlarini  karton qutilarga  joylab omborga tashiymiz. Chirigan,  qurt­lagan mevalarni to‘g‘raymiz-da, teshilgan, qiyshayib-qing‘ayib ketgan tog‘oralarga solib  molning oxuriga qo‘yib chiqamiz. Keyin  esa tomorqadan buvimning ta’biri bilan aytganda, “sho‘rlik yetimcha”, bizningcha esa yeb to‘ymas,   buzoqqa  qayta-qayta o‘t  yulib solamiz. Bu orada buvijonim tongda  qorib qo‘ygan  xamiri bir tog‘ora bo‘lib oshadi. Buvim  ayvonga yugurib chiqadilar-da xamir  yuqi  qo‘llarini silkitib  opam ikkimizni chaqirib, tandirga  olov  yoqishni  buyuradilar.  Men  tomorqaga  bog‘-bog‘ qilib choshlab qo‘yilgan g‘o‘zapoyalarni tandir yoniga  tashiyman. Opam olov yoqadi.

G‘o‘zapoya bu  – paxta  pishadigan o‘simlik ekan.  Oppoq paxtani terib olishgach,  poyasini  qishloqdagilar  o‘rib olarkan. Ya’ni,  qurigan g‘o‘zapoya odamlarga  tayyor o‘tin ekan. O‘ziyam tandir ichida raqsga tushganday buralib-buralib  shunaqangi  chiroyli   yona­diki, olovdan ko‘z uzolmay qolasiz. Tandirga  ham bu olov yoqadi, shekilli, uch-to‘rt bog‘  g‘o‘zapoyani yamlamay  yutadi.  Bu olovda  pishgan nonlarning rangi balki shuning uchun ham  juda  boshqacha  bo‘lar. O‘tin tashiyverib charchayman, kunning qizig‘i, olovning taftidan peshonamdan reza-reza ter oqadi.  Lekin na opam, na buvim mening bu mehnatimga  rahmat, demaydi.

Endi  dam olaman, degan paytimda mollar bo‘kirib-o‘kirib  podadan qaytadi.  Kun bo‘yi qirda  chakagi tinmay  o‘t chaynab, qorni do‘mbiraday shishib kelgan govmish ham, uning orqasidan o‘zini hali  ekinzorga, hali paxtazorga urib tog‘amning  jahlini chiqargan  ochofat qo‘y-echkilar oqshom uyga kelgach ham, yemish so‘rab   ma’ragani – ma’ragan. Uyda ham ularga ovqat tayyor turishi kerak. Uni amakivachcham – Sanjar bilan men bechora tayyorlashim kerak. “Bo‘ldi, charchadim”, deyishga bo­bomdan qo‘rqaman. Chunki dadam: “Ota, nevaralaringizni, ayniqsa, Firdavsni yaxshilab pishiting. Hayotni tanisin”, deb tayinlab ketganlar. Buvim opamga  xamir qorishni,   tuxumbarak pishirishni, sho‘rdanak qovu­rishni, sigir sog‘ishni o‘rgatadi. Ular uncha qiyinmas. Opamga bu ishlar  yoqadi shekilli, buvimning buyrug‘ini yugurib-yelib bajaradi.

Bugun ham  bobom  tushlik qilib dalaga qaytayotganlarida menga  ish buyurib ketdilar:

– Bacham, terakning tagida  besh bog‘ makkayi bor.  Shularni  jodida qirqib, mollarni oxuriga solib qo‘y,  (oxur – mollarning  xontaxtasi) podadan qaytganda ermak qiladi.

–  Xo‘p bo‘ladi, bobojon, menga ham ularning baqir-chaqiri yoqmaydi, – dedim.

Bobom, – senga ishondim, – dedilar-u,  ketvordilar. Men bobomni ishontirishga ishontirdim-u, bir narsaga  aqlim yetmay  o‘ylanib qoldim. “Jodu”da maydala, dedilar. Jodu nima ekan?  Hindcha kinodogi Jodu  o‘zga sayyoralik maxluq edi. Uni bilaman. Ammo,  bizning qishloqda  qanaqa jodu bo‘lishi mumkin?  U qanday qilib jo‘xoripoyani kesadi? Savolimga javob topish uchun  og‘ilxonaga yugurdim. U yerdan  hech qanaqa g‘aroyib narsani topmadim. Keyin bobomning ish qurollari saqlanadigan  omborchaga o‘tdim.  Ketmon, o‘roq, bolta, bolg‘a, lom, tokqaychi... bularning ichida ham  joduga o‘xshash  buyumni ko‘rmadim. Keyin  buvimning yoniga bordim.

– Ha, nega  tarvuzing qo‘ltig‘ingdan tushib, shalpayib turibsan? U boshing og‘riyaptimi? – buvim shoshilib yonimga kelib peshonamni ushladi.

– Joduni topolmay  qiynalib ketdim, shunga. Biyi, jodu o‘zi nima?

– Jodu, deysanmi? Ibi,  man o‘lay, sanginaga jodu  nega kerak, bacham? Sehri jodu  kufr ish, bachayinaga kim jodu qiladi? – dedi buvim hayron bo‘lib.

– Bobom, – xo‘rsindim,  o‘zimni yanayam bechora ko‘rsatib.

– Bovang, dam bo‘l-e, bacham, bovang esini yebdimi, sani jodu qilib?! – jahl bilan qo‘l siltadi buvim.

– Men  qayerdan bilay, o‘zlari dalaga ketayotib  jo‘xori yo‘g‘-e makkapoyani joduda qirqib qo‘y, – deb tayinladilar-ku!

–  Ibi, qip-qizil shaharlik  bo‘libsan-ku san, “jodu” bilan  “jodi”ni adashtirgan. Bovang jodu demagan,  jodi degan, chog‘i.  San “jodu”, deb boshimni qotirasan.  Yur,  sanga jodini  ko‘rsatib  qo‘yay, – buvim qo‘limdan ushlab  molxonaga  olib kirdilar. Oxurga yaqin joyda yotgan kattagina temir dastali xodaga ishora qildilar. – Ana jodi, shu yerda-ku! Sara solib qarasang ko‘rarding.

Tavba, sara solib, deganlari yana nima bo‘ldi? deb o‘yladim ichimda. Lekin   buvimga hech narsa demay, xoda yoniga yugurdim. Bordim-u  nima qilishni bilmay turaverdim.

– Bor, bir bog‘  makkapoya olib kel, –  dedilar buvim. G‘izillab borib  olib keldim. – Endi mana bu temir dastani ko‘tar, – dedilar xoda o‘rtasiga o‘rnatilgan temirga ishora qilib. Ko‘tardim.   Temir dasta tagidagi xodaning o‘rtasiga  oshpichoqqa o‘xshash  o‘tkir tig‘li temir qistirilgan ekan. Buvim  o‘sha “oshpichoq”  ustiga  makkapoyadan bir siqimini qo‘ydilar-da temir dastasini  ko‘tarib tushirib ikki metrli ko‘m-ko‘k poyani birpasda  yetti-sakkiz bo‘lakka  bo‘lib tashladilar.

– Qani, endi sen maydala, faqat ehtiyot bo‘l, – deb tayinladilar. Men buvimning harakatlarini takrorladim. Bir zumda bir bog‘ makkapoyani  to‘g‘rab tashladim.

– Zo‘r ekan, jodi deganlari. Lekin, biyijon, nega tayyor o‘tni maydaladik. Shundoq yesa ham bo‘ladi-ku. Yoki mollaringizni tishi o‘tmaydimi?

– Nega o‘tmas ekan o‘tadi,  mollarim hali yosh, ammo poyani ko‘pi nishxo‘rdga chiqib uvol bo‘ladi.  Jodida  to‘g‘rab bersang, mol bir bog‘iga to‘yadi.  Poyalarni  butun tashlasang,  bargini yeydi-yu, poyasi qolib ketadi. Shuncha molni to‘ydirish osonmi, senga. Oddiy jodini nimaligini bilmaysan-u, mahmadanalik qi­lishingni qara, – qulog‘imdan cho‘zdi buvim.

– E, men shaharda yashasam, mol boqmasam, jodini bilishim shartmas,  qish­loqdagilar bilaversin, ishlataversin, buvijon.

–  Bekorginani aytibsan. San o‘zbekmisan, o‘zbekni bolasimisan, tilimizdagi hamma  so‘zni ma’nisini  bilishing shart, – koyib berdi buvim.

Yaxshiyam “sara sol”, “nishxo‘rd” degan so‘zlarning ma’nosini so‘ramabman. Aks holda bechora qulog‘im yana jabr ko‘rardi. Lekin rostdan ham,  bu nima degani  o‘zi? Siz bilmaysizmi?

Muhabbat HAMIDOVA