Ba’zan atrof-muhit, ona tabiat sizni o‘zi­ga chorlaydi. Undagi go‘zallikdan bahra olib, ijod qilgingiz, she’rlar, hikoyalar bit­gin­giz keladi. Gohida miyangiz tanlagan mav­zuyingiz haqida ma’lumotlar, voqealar ri­voji, tasvir va illyuziyasini rejalashtiradi. Bi­roq uni qay yo‘sinda asar holatiga kel­ti­rishni o‘ylab qoladi. Shunday paytda siz o‘y­laganlaringizni qog‘ozga tushirasiz-u, qayta o‘qib o‘zingizga yoqmaganini sezasiz. Chun­ki, ko‘nglingizdagidek chiqmaydi-da! Yo­ki, o‘sha mashqni tahririyatga olib bor­san­giz, yozganingiz nashrga tavsiya etilmay, tan­qid­ga uchraydi. Balki bu omadsizliklarning sababi o‘zingizga xos muhitni haligacha izlab topolmaganingizdadir...

Hattoki, olamga dong‘i ketgan shoir va yo­zuv­chilar ham o‘z uslubini izlab ancha ma­shaqqat chekishgan. Ammo ana shu mashaq­qat ularni mashhurlikka yetaklagan. Ular yozayotganda hech kim bezovta qilmasligi uchun xonaga qamalib olishgan. Chunki ular kutilmaganda bezovta qilishlar fikrni qo­chirishi mumkin deb o‘y­lashgan. Masalan, ispani­yalik taniqli yozuvchi Migel de Servantes o‘z asar­larini qamoqxonada yo­zishni re­ja­lashtirgan. Uning “Don Kixot” asari pan­­ja­ra­lar or­ti­da yaralgan. Jon Ban­­yan­­ning “Avliyoning sa­yo­­hati”, Oskar Uayldning “Qa­­­moqxonadagi istig‘for”, Ni­­kolo Makiavellining “Hukm­­­dor” romanlari ham qa­­moqxonada yozilgan.

“Maugli” multfilmini ko‘r­­­magan bola bo‘lmasa ke­rak?! Maugli haqida ki­no­lar, spektakllar ham ish­­­­­langan. Ushbu obrazni ya­ratgan ingliz yozuvchisi Red­yard Kipling noodatiy tarzda ijod qilgan. Siz se­vib tomosha qiladigan “Maug­li”, “Riki-Tiki-Tavi”, “Dov­­yurak dengiz say­yohlari” ka­bi sarguzasht asar­lar­ni qora rangli siyohda yoz­gan. Agar uning siyohi bosh­qa rangda bo‘lsa, u bir qator ham jumla qoralay olmagan.

Yana bir ingliz yo­zuv­chisi Charlz Dikkens yu­zini shimolga o‘girgan hol­dagina ijod qila olgan. U shimoldan esayotgan sha­­ba­da va ilhom ta’­si­rida “Oli­ver Tvistning boshidan ke­­chirganlari”, “Martin Che­zl­­vit”, “Mashaqqatli za­mon”, “Devid Kopperfild” va boshqa romanlarni ya­rat­­­gan. Hattoki, u yuzini shimolga qaratib yotmasa, tun­lari uxlolmagan.

Fransiyalik yozuvchi Onore de Balzak har safar yangi asar yozishdan oldin bir-ikki oy o‘z xonasiga qamalib olarkan. Yozuvchi pardalarni yorug‘lik tush­may­digan darajada mah­kam yopib, xalatini kiyib, sham yorug‘ida ijod qilarkan. Balzak kuniga 18 soat yozar, bu vaqt davomida unga kun va tunning farqini bilmaslik muhim ekan. Uning ana shunday qorong‘uda yozgan “Gorio ota”, “Yo‘qotilgan orzular”, “Insoniyat komediyasi” asarlari butun dunyoga mashhur.

O‘zbek adabiyotining yorqin namoyondasi Abdulla Qodiriyning ham yozish uchun o‘z muhiti bo‘lgan. O‘g‘li Habibulla Qodiriyning eslashicha, u “O‘tkan kunlar” romanini yozayotganda hech kim bezovta qilmasligini hammaga tayinlab, ichkariga kirib ketarkan. Shu zaylda kun bo‘yi ijod qilarkan.

Ijodkorlik har birimizning qalbimizda pinhon. Agar bunga ishonchimiz komil bo‘lsa, uni yuzaga chiqarmoq uchun ilhom berkingan maydonni topishimiz kerak.

Azim AXTAMOV