Assalomu alaykum! “Gulxan” jurnali saytiga xush kelibsiz!
Saytimizda bir-biridan qiziqarli maqolalar, hikoyalar, ertaklar va she’rlarni o‘qishingiz mumkin. Turli fanlarga oid ma’lumotlar bilimlaringizni yanada boyitishga yordam beradi!
Oʻrtoqlari bilan oʻynab qaytgan Firdavs buvisining yoniga bordi. Buvisi gulzordagi rayhonlarning urugʻlagan shoxlarini qaychilab tashlayotgan ekan.
– Buvijon, iltimos ertak aytib bering.
– Ertak! Kuppa-kunduzi-ya?
– Nima, kunduzi ertak aytib boʻlmaydimi?
– Boʻlmaydi. Kunduzi ertak aytgan odamni Quyosh jazolaydi.
– Quyosh! Qanday qilib?!
– Kimda-kim…
Issiq yoz kunlari edi. Toʻrt yashar Baxtiyor adasi bilan togʻasinikiga ketayotgan edi. Yoʻlda ular juda chanqashdi. Adasi mashinasini toʻxtatgach, choyxonaga kirishdi. Choyxona anhor yoqasiga tushgan boʻlib, nariroqda katta koʻprik qurilayotgan edi. Baxtiyor choy sovuguncha oʻsha yoqdan koʻzini olmay, tomosha qilib oʻtirdi: buldozer olamni buzib…
Davomi. Boshi bu yerda: Olis sayyorada
– Yigʻlamanglar. Bizda hatto qizlar ham yigʻlamaydi.
Bolalar avjiga chiqishdi:
– Endi nima qilamiz? Qancha puldan qoldik. Kemaga nega chiqdik! Eh, attang!
Yolqin birdan toʻxtab Toʻlqinga tikildi.
– Arillama. Bozorga borishimizni qayerdan bildi?
– Mana, – Aʼloxon mitti qutichani koʻrsatdi, – bu yerda sizlar…
Bolalarga oromgoh juda yoqdi. Havosi toza, atrofi togʻ, hamma yoq yam-yashil maydon. Ammo, aynan shu oromgohning yana bir oʻzgacha tomoni bor edi. Bu yerdagi dam oluvchilar ota-onasidan olgan pulga doʻkondan hech narsa xarid qila olmas, biroq pulni oʻzlari ishlab topishlari mumkin edi. Qanday qilib deysizmi? Turli musobaqalarda gʻolib boʻlib-da!…
Kuz kunlarining biri. Erta tong. Nonushta qilib boʻlgandan soʻng, dadam ishga, ukam oʻqishga ketdi. Onam uyda qoldilar. Dadam ketar chogʻlarida bogʻga borib, sigirlarni oʻtloqqa bogʻlab kelishimni aytdilar. Bogʻimiz uyimizdan uzoqroqda boʻlgani sababli, velosipedda borardim. Darvozadan chiqayotganimda, kichik xaltachadagi ozgina chiqindiga koʻzim…
(voqeiy hikoya)
Murtazo bobom aytib bergan bu voqea bir burda non topib, qorinni toʻydirish qiyin boʻlgan Ikkinchi jahon urushi davom etayotgan davrda boʻlgan ekan. U paytda bobom oʻn ikki-oʻn uch yoshlardagi bolakay ekan. Bobomning otasi mahallasining obroʻli ziyolilaridan boʻlib, xalq orasida Olovuddin eshon nomi bilan mashhur ekan.
Yakshanba…
Yozuvchi Temur Ubaydullo ijodini bolalarga sheʼr, doston, hikoyalar yozishdan boshlagan. Uning “Telefon”, “Qirlar toʻla qizgʻaldoq”, “Hayot guli” kabi yigirmaga yaqin kitoblari chop etilgan. Adibning aytishicha, “Olis sayyorada” deb nomlangan qissasi nevaralariga aytib bergan ertaklari asosida yaralgan. Unda Toʻlqin va Yolqin ismli ikki oʻrtoqning…
Mixail Zoshchenko
Bir kuni Lelya opam bilan shokoladdan boʻshagan qutini olib, ichiga qurbaqa bilan oʻrgimchak soldik. Keyin qutini chiroyli gulqogʻozga oʻrab, koʻk bogʻich bilan bogʻladik-da, koʻrganlar goʻyoki kimdir sovgʻasini tushirib qoʻyibdi shekilli, deb oʻylashlari uchun bogʻ oldidagi yoʻlakka qoʻydik. Oʻzimizni kulgidan zoʻrgʻa toʻxtatib,…
Akrom birinchi sinfda oʻqiydi. Oʻqish darsida ustoz Muhayyo Joʻraevna uni doskaga chaqirdi. Akrom kecha kun boʻyi telefon oʻynab, sheʼrni yaxshi yodlamagan edi. Xohlamaygina oʻrnidan turib, ustozning stoli yoniga bordi.
– Akromjon, qaysi sheʼrni yodlab kelish kerak edi?
– Dilshod Rajabning “Kitobim, jon kitobim” sheʼrini.
– Qani chiroyli qilib…
– Jonga tegdi shu matematika. Hozir dars boshlanadi, keyin oʻqituvchi kirib, bemaʼni misollarni yechtiradi. Shu darsga kirmasak-chi, Mirjamol, – dedi Elyor.
– Nega endi bemaʼni boʻlarkan? Axir matematika juda qiziq fan-ku, – hayron boʻldi Mirjamol.
– Ey, nimasi qiziq. Agar men sehrgarga roʻbaro boʻlganimda, matematikani butunlay yoʻq boʻlishini,…
Firdavsga adasi chiroyli loklangan qora tufli olib berdi. Firdavs tuflini uyoq-buyogʻiga qarab, rosa suyindi. Yomgʻir tinishi bilan yangi tuflini kiyib koʻchaga otlandi.
– Firdavs, qayoqqa? – soʻradi buvisi.
– Oʻrtoqlarimga tuflimni koʻrsatib kelay.
– Loklangan tuflini nam havoda koʻchaga kiyib chiqma. Hali oftob chiqqach, borasan.
– Nega? – hayron…
– Bobojon, sinfdoshim Jasur katta bolalarga qoʻshilib nos chekar ekan. Shu haqida oʻqituvchimizga aytsam, chaqmachaqar boʻlib qolmaymanmi? Oʻzi odamlar sigaret, nosvoyni nega chekishadi? Axir turgan-bitgani sogʻliqqa ziyon boʻlsa. Mana, siz balki nos chekmaganingiz uchun ham sogʻlom, tetikdirsiz, – dedi Nazokat supada choy ichib oʻtirgan bobosiga…
Laziz 4-sinfda oʻqiydi. Odobnoma darsida oʻqituvchi “Bir danakda butun bir bogʻ uxlab yotadi” mavzusini oʻtgach, bolalarga yuzlanib:
– Siz ham avval kichik edingiz. Ota-onangiz sizlarni tarbiyalab oʻstirganlaridan soʻng qoʻlingizdan ish kelib, dastyor boʻlib qoldingiz. Xuddi shunday, bir dona danak ham yerga tushgandan keyin ona tabiat uni yomgʻir…
Men oʻqiyotgan gimnaziyada ustozlar anchagina qattiqqoʻl edi. Ular bizga birorta darsni qoldirishimizga ruxsat berishmasdi. Gimnaziyada oʻquvchilar birdan beshgacha boʻlgan ball asosida baholanardi. Men gimnaziyaga kelganimda atigi yetti yoshda edim. U yerdagi tartib-qoidalarni, darslar qay tarzda oʻtilishini bilmas edim. Shuning uchun boʻlsa kerak…
Osmonda qora bulutlar suzardi. Birdan sharros yomgʻir quydi. Yoʻlda oqib ketayotgan yomgʻir inson koʻz yoshiga duch kelibdi.
Yomgʻir: – Ey inson koʻz yoshi, sen kuchlimi yoki men? – deb soʻrabdi.
Koʻz yoshi boʻlsa, Yomgʻirning oʻrinsiz savolidan ajablanib, indamabdi.
Yomgʻir: – Nega indamaysan! Mening kuchliligimni hamma biladi. Men yer-u koʻkni…
Bir kuni Sen bilan Siz bahslashib qolishibdi.
Sen debdi: – Men shunday bir kuchli soʻzmanki, ogʻzimdan chiqqan har bir “sen” odamlarga buyruq maʼnosini bildiradi. “Sen shuni bajarasan, vassalom”, – deyishadi.
Buni eshitgan Siz esa: – Yoʻq, siz mana bu gapga quloq soling, deb, bir suhbatni tinglashni taklif etibdi. U yerda ikki kishi shunday shirin…
Islombekka adasi koʻrinishi judayam xunuk – qop-qora yopishqoq oʻrgimchak oʻyinchoq sovgʻa qildi.
– Zoʻr ekan, ertaga maktabga olib borib, Muslimaning yelkasiga qoʻyib bir qoʻrqitay, – dedi u sovgʻani qoʻlida aylantirar ekan.
– Bolam, qiz bola qoʻrqib ketsa, yaxshimi? – soʻradi buvisi hayron boʻlib.
– Qoʻrqsa, boshqa maqtanmaydigan boʻladi, bolalar…
“Gulxan” jurnali bosib oʻtgan 90 yillik yoʻliga nazar tashlasak, unga mashhur yozuvchi va shoirlar, bolalarga mehr qoʻygan ijodkorlar bosh muharrir boʻlib ishlaganlariga guvoh boʻlamiz. Ular haqida ilgari ham koʻp marotaba eslab oʻtganmiz. Ana shu betakror bosh muharrirlar safidan – Oʻzbekiston xalq shoiri Jumaniyoz JABBOROV ham oʻrin olgan.…
Baland gʻishtin qoʻrgʻonning ikki tabaqali keng, qoʻngʻirtus darvozasi lang ochiq. Xizmatkorlar rango-rang bezatilgan otlarni yetaklab chiqishyapti. Maktabdan qaytayotgan Temurbek padari buzrukvorining qayoqqadir otlanayotganini darhol sezdi. “Otasining tashvishlari koʻp. Xon yoʻqlagan yoki biror bek toʻyga chaqirgan, balki biror choʻponning…
Davomi. Boshlanishi bu yerda: Yushka.
– Ha, ular seni yurakdan yaxshi koʻrib, oʻz hisob-kitoblari boʻyicha doʻpposlaydilar, – dedi Dasha.
– Bu toʻgʻri. Ular meni koʻchada yurishga ham qoʻymaydilar, menga ozor beradilar, shikast yetkazadilar.
– E-e, Yushka, Yushka, axir sen otasan-ku, shunday emasmi? Unchalik qari ham emassan.
– Hecham qari…
Avvallari boʻlar-boʻlmasga xarxasha qiladigan Sodiqjon bogʻchaning katta guruhiga oʻtdi-yu, oʻzgardi-qoldi. Yurish-turishida ham, gap-soʻzida ham bosiq, muloyim bolaga aylandi. Uydagi hamma ishda – hovlilarni supurib-sidirishda, idish-tovoqlarni yuvib qoʻyishda oyisining yaqin yordamchisi boʻldi. Kecha boʻlsa qilgan ishi bilan hatto dadasini ham…
Sobirjon qoʻshni Rahima xolalarnikiga kirdi-yu, hayron qoldi. Katakdagi besh-oltita tovuq tinmay qaqagʻlardi.
– Ha tinmagurlar-a, – dedi Rahima xola. – Tuxum berganlari yaxshiku-ya, lekin odamni tindirmaydi-da.
– Qancha tuxum beradi xola? – qiziqsindi Sobirjon.
Rahima xola unga jilmayib qaradi:
– Qancha mehr bersang, qancha don bersang, shuncha…
Avtobus liq toʻla odam. Bekatda oldi eshikdan bir qariya-yu tuguncha koʻtargan kampir chiqdi. Ikki-uch bekat yurmay yoʻlovchilar ularni avtobusning oʻrtasigacha surib olib borib qoʻyishdi.
– Oʻgʻlim, – dedi tik turgan qariya bir kishilik oʻrindiqda oʻtirgan oʻsmirga yuzlanib, – mana bu 80 dan oshgan buving ozgina qiynalib qoldi chogʻi, senga…
– Oyijon, bugun ota-onalar majlisi, borasiz-a, – oila aʼzolari dasturxon atrofida jamuljam oʻtirishganida eslatdi Murodjon.
– Yana-mi?! Ustozing hadeb majlis qilaverar ekan-da, – norozi ohangda dedi Sevara opa.
– Avvalgi chorak yakunidagi majlisga ham hech kim bormagan.
– Dadang boradi.
– E, yoʻq, oʻzing boraver, meni vaqtim yoʻq, koʻryapsan-ku…
Andrey Platonov
Qadrli oʻquvchilar, minglab tomoshabinlar qalbidan joy olgan “Finist sarlochin” filmini qayta-qayta tomosha qilgansiz. Ana shu ajoyib asar muallifi rus adabiyotining yirik namoyandasi, taniqli yozuvchi va shoir, dramaturg Andrey Platonov boʻladi. Adib 1899-yilda Voronej shahrida temiryoʻlchi oilasida tugʻilgan. U oʻn bir farzandning…
Yaqin oʻtgan zamonda, bilmam qaysi tomonda, ahil bir xonadonda kompyuter bilan sichqoncha juda inoq yashashar ekan. Ammo qahramonimiz boshqalarga oʻxshamagani uchun baʼzan xafa boʻlib qolarkan.
– Nega men boshqa sichqonchalarga oʻxshamayman, Kompyuterjon? Men ham mazza qilib sakrashni, shiringina pishloqni yeyishni xohlayman.
– Chunki sen aqlli…
Firdavs aslida yomon bola emas. Biroq sal dangasaroq yoki uyquchiroq. Darsga doim kech qoladi. U hozir ikkinchi sinfda oʻqiydi. Ammo hanuzgacha biror marta ertalab uyqudan oʻzi uygʻonmagan. Har kuni ertalab oyisi xonasiga kirib:
– Firdavs, boʻlaqol oʻgʻlim, tong otdi, maktabingga kech qolma, – deydi. Firdavs esa:
– Xoʻp, hozir, – deydi-yu, aqalli…
Mixail Zoshchenko
Rus yozuvchisi Mixail Mixaylovich Zoshchenko 1894-yil 10-avgustda Sank-Peterburgda tavallud topgan. Birinchi va ikkinchi jahon urushi qatnashchisi. Zoshchenko ijod bilan birgalikda etikdoʻzlik, quyonchilik va parrandachilik bilan ham shugʻullangan. M. Zoshchenko 8 yoshidan boshlab sheʼr va hikoyalar yoza boshlagan.…
Ertalab barvaqt uygʻonib, yuz-qoʻlimni yuvgach, atrofga razm solaman. Men bilan baravar uyqudan turgan akam, ukam, singlim oʻz yumushlari bilan band. Bir vaqt ombordan oʻrtancha akamning ovozi eshitildi:
– Oyi, mening sumkam qani? Ichkarida esa ukam xarxasha qilyapti:
– Oyim qani?
Aslida har kuni shu ahvol, ukam uyqudan turgach arang kiyintirib…
Ikki kundan beri tinim bilmay yoqqan qor butun atrofni oqlikka toʻldirdi. Daraxtlar oppoq libos kiyib olgandek, barglar yerga toʻshalgan qalin oppoq gilam – bularning barchasi moʻjizaning oʻzginasi edi.
Ulugʻbek hovliga chiqib tizza boʻyi yoqqan qorni tomosha qilar ekan, uning xayolida dunyo faqat oq rangdan iboratdek, tabiatda zarra gʻubor yoʻqdek…
Har yili yangi yil arafasida intiq kutganimiz oppoq qor bu mavsum noyabr oʻrtasidayoq yogʻib berdi. Kutilmaganda boʻralab yogʻgan qor koʻpchilikni shoshirib qoʻydi. Ertasi kuni ertalab derazadan qor qoplagan hovlimizni zavq bilan tomosha qildim. Oqlikni, soflikni, toza havoni sogʻingan koʻnglim togʻdek koʻtarildi. Koʻzlarim qish manzarasiga tikilib…
Voqeiy hikoya
Oyimning aytishlaricha, men kichikligimda juda shaddod va shoshqaloq qiz boʻlgan ekanman. Meni faqat bobom biroz tinchlantira olar, buning uchun menga sarguzashtlarga boy ertaklarni aytib berar ekanlar. Maktabga chiqqanimda ham oʻyinqaroqlikni qoʻymabman. Dadam va oyim meni qancha majburlasalar ham, mustaqil kitob oʻqimasdim.…
Buyuk mutafakkir Saʼdiy Sheroziyning “Boʻston” asaridagi:
“Yigit qoʻy arqonin yechib tashladi,
Oʻzi u yon-bu yon chopa boshladi” satrlarini oʻqib, oʻzimcha: “Yo piray, shoir mening bolaligim haqida yozibdi-ku!”, deb oʻyladim. Xayol meni olis bolalik tomon boshladi...
Oʻshanda hali maktabga ham bormagan, 5 yoki 6 yoshli bola edim. Yozda qishlogʻimiz…
Halima sinfga kirib kelganda oʻzaro gaplashib turgan qizlar birdan jimib qolishdi. Salomiga alik ham olishmadi. U parta oralab ikkinchi qatordagi joyiga borib oʻtirayotganida:
– Hoy maqtanchoq, endi men sen bilan oʻtirmayman. Sen yaxshisi borib oʻsha – yoqimtoy Zokiring bilan oʻtir, – dedi Ziyoda bir qadam oldinga yurib.
– Bu nima deganing,…
Gulnoza tabiatan shoʻx, shaddod qiz boʻlishiga qaramay, hamma fanlardan aʼlo bahoga oʻqiydi. Nogoh biror fandan toʻrt baho olib qolsa bormi?! Qovogʻini uyib, arzimagan gapga ham yigʻlab, uydagilarning koʻnglini xira qilib oʻtiradi.
Tojdor virus sabab maktablarda yangi oʻquv yili oʻz vaqtida boshlanmadi. Boshlanganida koʻpchilik oʻquvchilar maktabda…
Nodar Dumbadze
Atoqli gruzin yozuvchisi Nodar Dumbadzening “Nishonga tegmagan oʻqlar” (“Kukaracha”), “Abadiyat qonuni”, “Qoʻrqmang, onajon”, “Oq bayroqlar”, “Ellada” ( “Hellados”), “Buvim, Iliko, Illarion va men” kabi asarlarini oʻzbek kitobxonlari bugun ham sevib oʻqimoqda.
Oʻn toʻrt yoshimda birinchi marta daraxt bilan…
Sanjar tong saharda, hali oʻrnidan turmasidan ayvonda onasining zarda bilan aytgan gaplari qulogʻiga chalindi:
– Bu yashshamagur, kecha Abduqosim bilan Matqosim buvaning poliziga kirib, bodring oʻgʻirlashibdi. Buvaning oʻzi siz bilan alohida gaplashmoqchi boʻlib ikki marta kelib ketdi. Hayronman, bolamizning bunaqa odati yoʻq edi. Endi nima…
(“Bolalikka sadoqat” qissasidan)
Yakshanba kuni ertalab oyim issiq non yopdilar. Nonushtadan soʻng xaltamga oʻsha nondan bitta, bir siqim parvarda, bir siqim mayiz, uch-toʻrtta qurut solib berdilar.
– Tushlikka kelmasang ham boʻladi, – dedilar, – termosga choy ham quyib qoʻydim. Ja, kun botguncha yurmasdan qaytaveringlar. Tagʻin oʻyinga…
Kecha kech yotganimdan ertalab dadamning gaplarini zoʻrgʻa ilgʻadim. “Bugun dalaga bormaysan. Qoʻqondan buving keladi. Ayang bilan kutib olinglar, men kechroq kelaman. Omon qassobdan goʻsht olib kel. Dadam aytdi, berasiz ekan, suyagi boʻlsa kerakmas, degin”. Bu gaplarni eshitdim-u, xoʻp dedimmi yo deyishga ulgurmadimmi, uxlab qoldim. Tursam, soat…
Gulhayoning buvisi juda bilimdon, ilmli ayol. Nabiralariga ham juda mehribon. Qaysi nevarasi nima soʻrasa, erinmay javob beradi.
Bir kuni Gulhayo buvisining yoniga kelib soʻradi:
– Shuncha narsani qayerdan oʻrgangansiz, buvijon?
– Savolingning javobi oltinga teng xazinamda, – dedi buvisi.
– Qani oʻsha oltinga teng xazinangiz? Menga ham koʻrsating.…
– Ayajon, gulzorni oʻt bosib ketibdi, – dedi Abduazim hovliga kira solib.
– Ha, sen yoz boʻyi qishloqda boʻlding. Men esa... vaqt topib qarolmadim, – dedi ayasi.
– Abdulhamid-chi?
– Ukang hali yosh-da.
– Mayli, ayajon. Hali quyosh ketib, soya tushsin, oʻzim oʻtab qoʻyaman, – dedi Abduazim.
– Barakalla, oʻgʻlim, – dedi ayasi xursand boʻlib. –…
Anvar dakang xoʻrozini uyidagi barcha jonivorlarga qaraganda yaxshi koʻradi. Uyida esa ola-bula baroq mushukdan tortib, laycha it-u qoʻy-qoʻzi, ot va sigir-buzoq bor.
Xoʻroz uning uchun hammasidan yaxshi. Uning toji odatdagi uy xoʻrozlariga oʻxshab jonivor tiliday osilib tushmagan, nimpushti rangda edi. Boʻyni tovusnikiday uzun, yaltiroq qoramtir…
Ertaklarni, sarguzasht-fantastik asarlarni oʻqishni yaxshi koʻradigan bolalar, eshitmadim demanglar, yozuvchi Otabek QUVVATOVning yaqinda nashrdan chiqqan “Olimjonning sarguzashtlari yoxud zamon va makon oraligʻida” nomli kitobi sizga yaxshi sovgʻa boʻldi. Kitob voqealarini oʻqir ekansiz asar qahramoni Olimjon bilan ajabtovur voqealarni…
Yozgi taʼtilda dadam meni Yangiqoʻrgʻonga – amakimnikiga olib bordilar. Darvozadan ichkariga kirishim bilan kichkinagina it gavdasiga nisbatan ikki barobar yoʻgʻon ovozda akillab qarshi oldi. Qoʻrqqanimdan dadamga yopishdim. Ichkaridan chiqib kelgan amakimning toʻngʻich oʻgʻli Bahodir aka kulib:
– Arslon, boʻldi, uyinga bor! – degan zahoti…
Shahnoza Karimova kichkintoylarning sevimli jurnali “Gʻuncha”da ishlaydi. Yaqinda Gʻafur Gʻulom nomidagi nashriyotda uning “Qoʻziqorinning qalpogʻi” deb nomlangan kichik hikoyalardan iborat kitobi chop etildi. Hikoya qahramonlari Sulaymon va Madina yozuvchi opangizning farzandlaridir. Kitobchadagi hikoyalarning yozilishiga ilhom bergan voqealar,…
Dadam – Abdulla Qodiriy bizni xoh oilada, xoh tashqarida boʻlsin zimdan kuzatib turar edilar, lekin sira quruq nasihatgoʻylik qilmas, yoʻrigʻi bilan ikki ogʻiz maʼnoli gap aytar, shuning oʻzi bizga “ham oshlik”, “ham nonlik” boʻlar edi...
– Ada, menga kitob olishga pul kerak.
– Xoʻp, qancha?
–...
– Yaxshi, – derdilar va soʻraganimni berardilar.…
Gazeta topshirigʻi bilan “Samarqand darvoza” mavzesidagi bolalar uyiga borgandim. Egri-bugri koʻcha boʻylab manzilga yetarkanman, nariroqda bolalarning uymalanayotganiga koʻzim tushdi. Bir bogʻning eski devori tagida bolalarning birlari egilib, boshqalari ularning ustiga chiqib, devor osha moʻralashayapti.
– Hoy, bolalar, nima qilyapsizlar?
Bolalardan…
Keling, avval oʻzimni tanishtiray. Ismim Izzat. Familiyam Oqilov. Matematika fakulteti talabasiman. Ha, ha oʻsha siz qiyin hisoblagan fan menga juda yoqadi. Bejizga “Matematika – fanlar otasi” deb aytishmagan. Sizga aytsam, bu fanga qiziqishimga bir voqea sabab boʻlgan. Balki bu voqea sodir boʻlmaganida oliygoh eshigini ham koʻrmay, hozir qayerdan…
Atanurning tush koʻrib, uygʻonganini anglagan xolasi soʻradi:
– U ketdi...
– Kim ketdi? U ketdi, u ketdi, deyapsan?
– Oy mening yonimda qolmadi, men bilan yotmadi, ketdi... – deya koʻzlari va oʻng qoʻli bilan deraza tomonga ishora qildi. Bu bilan goʻyo Oyning ketib qolganini bildirdi. Xolasi yolgʻiz yotishga oʻrganmagan jiyanini tinchlantirish…
Bugun tongdan yaxshi kayfiyat bilan uygʻondim. Qushlar sayrab, tongni olqishlayotganga oʻxshaydi. Zinadan tushayotib, shipdagi chiroqqa koʻzim tushdi. Atrofini arilar oʻrab olishibdi. Juda jahlim chiqdi. Keyin oʻzimga-oʻzim arilarga qarab, “hali senlarnimi... qarab turlaring, koʻrsatib qoʻyaman! Oʻzingni uyingday kerilasan”, dedim-da, nima qilishni…
Shifokorlar oyimga parhez sifatida quyon goʻshtini tavsiya qilgani uchun Farhod amakim bizni toqqa – quyon oviga olib chiqdi. – Koʻproq butalar tagiga qarab yuring. Jonivorlar qishda jingʻil, yulgʻun, saksovullarning shox-shabbasi va butalar poʻstlogʻi bilan oziqlanadi, – dedilar amakim.
Yer kalish botgulik qor bilan qoplangan. Mashinada yuqorilab…
Konstantin Ushinskiy
– Bolalar! Bolalar! – deya qichqirdi enaga.
– Bu yoqqa kelinglar, ayiqni tomosha qilinglar. Bolalar chopqillab, yoʻlak chetiga yigʻilishdi. U yerda esa anchagina odam toʻplangan edi. Nijegorodlik erkak qoʻlidagi uzun hassaga oʻxshash zarang tayoqqa zanjir bilan bogʻlangan ayiqni ushlab turar edi. Uning yonidagi oʻgʻil bola esa…
Togʻ tarafga ovga chiqqan kishini eng avval, jarchi qush – Toshteshar kutib oladi. Ular togʻda unchalik koʻpmas. Biroq har biri minglab togʻ jonivorlarini kelayotgan xavfdan ogohlantirib, asrab qolishga qodir. Bu qushlar oʻz uyalarini odam chiqa olmaydigan qoyatoshlar yuziga tandircha shaklida uradi. Jussasi chumchuqdan kattaroq, olaqanot bu…
Yangi qurilgan uyimizga onam keldi. Oʻtirgach, “Muborak boʻlsin, shu uyda tup qoʻyib, palak yoygin”, deb duo qildilar. Keyin asta atrofga razm solib, bir nima qidirganday boʻldilar.
– Sandal qurmadingmi? Ayozda joning huzur qilardi.
– Ha-a, – kallamni qashlab, nima deb javob berishimni bilmay tursam, kichkina oʻgʻlim soʻrab qoldi:
– Dada, sandal…
Bahrom bugungi darsda “2” baho oldi. Oʻqituvchi uning kundalik daftariga qizil siyohli ruchkada “2” baho qoʻydi va jimjimador qilib, imzo chekdi. Bahrom bir “uf” tortdi-yu, sekin joyiga borib oʻtirdi.
Bahromning dadasi “Oʻgʻlim, shu 5-sinfni “5” bahoga yakunlasang, velosiped sovgʻa qilaman”, deb vaʼda bergan. Lekin aksiga olib kompyuter oʻyinlari…
Qishning qahraton kunlaridan birida menda ajoyib gʻoya tugʻildi! Boshpanasiz va sovuqda izzillab yemish izlaydigan qushlar uchun in qurib berish! Men tushdan keyin oʻqiyman, darslar tugagandan soʻng uyga kelib, gʻoyamni dadamga aytdim-da, yordam berishlarini soʻradim.
– Oʻgʻlim, qushlarga in qurish uchun kech boʻldi. Hademay qorongʻu tushadi. Bugun…
Tahririyatdan: Quyida eʼlon qilinayotgan voqeiy hikoyaning muallifi kimyo fanlari nomzodi, dotsent Ziyodulla Qodirov boʻladilar. Olimning bolaligi Ikkinchi jahon urushining ogʻir va mashaqqatli yillariga toʻgʻri kelgan. Ustoz umr yoʻllarida boshidan kechirgan ayrim lavhalarni hikoya tarzida qogʻozga tushirganlar. Bugungi tinch va farovon kunlarning…
Doʻstlar doʻstlarning vafosini asragaylar
Abu Homid bir kuni oʻrtogʻi bilan yoʻlda borardi. Oʻrtogʻi aytdi:
– Sen shu yerda kutib tur. Shu yaqinda kichkina ishim bor. Hozir kelaman.
Bordi va kelmadi. Abu Homid oʻsha yerda turdi. Kechasi qor yogʻdi. Ertasi kuni oʻrtogʻi keldi. Koʻrdikim, doʻsti qor ostida zoʻrgʻa tebranib turibdi. Uni qordan tozalab…
Televizorda futbol boʻlish-boʻlmasligini Samad otasining xatti-harakatiga qarab biladi: agar otasi kechki taomdan soʻng yarmini kattakon chizma stoli egallagan chogʻroqqina xonasiga kirib ketsa, demak futbol yoʻq – bemalol multik koʻrishi mumkin. Agar televizor qarshisidagi yumshoq kresloga yastanib oʻtirib olsa... Tamom.
Bugun ham otasi ishdan…
Tuni bilan rosa qor yogʻdi. Ravshan bobo tongda hovlidagi qorlarni kurab, bir yerga uyub qoʻydi.
– Voy, buncha koʻp qor, – quvonib ketdi Firdavs. – Bobojon, endi Qorbobo yasaymizmi?
– Yasaymiz! – bobo bilan nabira ishga kirishib ketishdi.
– Bobojon, boshiga chelak kiydirib qoʻyamizmi? – soʻradi Firdavs Qorboboning qizil sabzili burni-yu, qop-qora…
Nasiba choyini apil-tapil ichgancha maktabga yugurdi. Lekin yoʻl chekkasida yotgan koʻzlari maʼyus kuchukchani koʻrdi-yu taqqa toʻxtadi.
“Bechoraning ochlikdan sillasi quridimikan, yoki tunda begona kuchuklar taladimikan? Biror narsa yeyishi kerak. Ovqat yesa, sogʻayib ketadi”, degancha undan uzoqlashdi.
Darsdan qaytayotib qarasa, it hamon oʻsha…
Gulnora xolaning uyida kattagina kutubxona bor. Chunki u har gal bozorga tushganida bolalariga shirinliklarga qoʻshib bitta yoki ikkita badiiy kitob ham olib keladi. Xolaning oʻgʻillari Nortoy bilan Norboy qizlari Gulmira va Naziralar boʻsh vaqt topdi deguncha kutubxonalariga kirib kitob oʻqishga tutinishadi. Chunki Gulnora xola olib kelgan…
Salom, doʻstim! Yana oldingga keldim... Esingdami, seni koʻchadan topib olganimda hali sutdan chiqmagan kuchukcha eding.
Yodimda, mayus koʻzlaringni yoʻlimga tikib, uyimiz yonida yotgancha oʻqishdan qaytishimni kutarding. Muyulishdan koʻrinishim bilan men tomon chopib kelib, jonsiz oyogʻimga suykalib erkalanarding. Bular hech qachon xayolimdan…
(voqeiy hikoya)
Baxmal tumanidagi koʻplab chuqur dara, qingʻir-qiyshiq soʻqmoq, adogʻsiz yaylov va baland choʻqqilar osmonoʻpar Oyqor togʻlariga tutashib ketgan. Past-baland yoʻllardan yurish oson emas. Togʻ oy shaklini eslatuvchi oppoq qor bilan qoplanganligi uchun Oyqor deb nomlangan. Oyqor choʻqqilarida koʻp yillik qor qoplamlari mavjud. Bu…
(“Qish edi” romanidan parcha)
Taniqli bolqor shoiri Qaysin Quliyev (1917–1985) xalqimiz madaniy merosi, ayniqsa, Hazrat Navoiy asarlarini yuksak qadrlagan. Shu bois yurtimizga har gal katta mamnuniyat bilan kelardi. Ustoz adiblarimiz bilan doʻst tutingandi. Asarlarimizni asliyatdan oʻqish maqsadida oʻzbek tilini mustaqil ravishda…
KROSSVORD Zanjir holida: 1. Birinchi oʻzbek professori, yozuvchi, olim. 2. Gerodot asos solgan fan. 3. Algebra fani asoschisi, oʻrta asr olimi. 4. Bilim olish. 5. Oʻzbek adabiyotining atoqli olimi. 8. Yangi usuldagi maktablar uchun darsliklar yozib qoldirgan maʼrifatparvar. 9. “Olti tilli lugʻat” tuzgan namanganlik tilshunos olim. 10. Bilim berish,…
Nodir – oilada kenja oʻgʻil. Shu damgacha kenjatoy – erkatoy hisoblab kelyapti oʻzini. Tunov kuni bozorga tushib, qoʻyarda qoʻymay onanga yangi koʻylak oldirdi. Koʻylak soʻnggi urfda, yangi chiqqan matodan jimjimador qilib tikilgan edi. Maktabga kiyib borganda, unga nafaqat bolalar, hatto qizlar ham suqlanib qarashdi, ularning havasi kelganidan…
Nikolay Nosov
Shlyapa ilgakda osigʻliq turar, uning tagida mushukcha Vaska mudrardi. Vovka va Vadik stol ustidagi rasmlarni boʻyash bilan band. Shu payt orqada nimadir “shap” etib yerga tushdi. Ular ortga oʻgirilib shlyapani ilgak ostida koʻrishdi.
Vovka ilgak yoniga keldi. Shlyapani koʻtarib, tagida nima bor ekanligini koʻrmoqchi boʻldi.…
Shunday dugonam borligidan faxrlanib yuraman. Dildorani aytaman-da, oʻta ziyrak, aqlli, hushyor qiz. Gapimning isboti uchun ingliz tili darsida boʻlgan bir voqeani soʻzlab beraman.
Mavzu – “Ingliz tilida boʻlishsiz gap”, edi. Ustozimiz joriy nazoratdan soʻng oʻquvchilarning diqqatini jamlash maqsadida qiziqarli oʻyin oʻtkazdi. Goʻyo bizlarni…
Biz yozgi taʼtilni Ergashning dadasi choʻponlik qiladigan Zovboshida oʻtkazdik. (Zov – tik qoya, baland jarlik yoki chuqur dara degani). Men togʻda koʻp daralarni kezganman, lekin Zovboshidek oʻziga xos ajib manzarali joyni hech qayerda koʻrganim yoʻq.
Ovulda hayot erta tongdan boshlanadi. Kimdir echki, qoʻy, sigirlarni sogʻib, ularni podaga…
Anisia Miranda,
Kuba yozuvchisi
Sinfimiz guruh boshligʻi bizga yangi oʻrtoq kelishini aytdi. Bizga uning qanday bola va qayerdan kelganligini bilish qiziq edi.
Biz uni oqshomda koʻrdik. U bir yosh ayol bilan xayrlashdi va dadil qadam tashlab boqqa kirdi. Uning yelkasida yukxalta, qoʻltigʻida bir boylam kitob bor edi. Bu keng yelkali,…
Odamning ich-ichidan sevgan, yoqtirgan bir asari, hikoyasi, ertagi boʻladi. Menga negadir tarixiy mavzudagi asarlar yoqadi. Balki bu mening dunyo taraqqiyotiga yuksak xissa qoʻshgan ajdodlarim hayotiga, yurtimiz oʻtmishiga boʻlgan qiziqishim tufaylidir. Ana shunday asarlardan biri shox va shoir temuriy sarkarda Zahiriddin Muhammad Bobur haqidagi…
Yayra Saʼdullayevaning “Onam yopgan nonlar”
Har gal non haqidagi rivoyatni o‘qiganimda allanechuk bo‘lib ketaman. Ko‘z oldimga kenggina oshxonamiz, katta-kichik o‘choqlar yoniga qurilgan tandirimiz keladi. Ana, onajonim biz bolalariga ishonmay, tandirga o‘zlari o‘t qalayaptilar. Tandir qizaribdimi, deydilar-u, olovdan o‘zlari xabar oladilar.…
Nilufar tushga yaqin maktabdan qaytdi. Onasi Farida opa tayyorlagan tushlikni chala-chulpa yeb, likopchadagi olmaday qizarib turgan yumshoqqina ikkita shaftolini koʻtargancha dam olgani xonasiga kirdi. Birini ishtaha bilan yedi, ammo ikkinchisining poʻchogʻini archishga erinib toʻshakka choʻzildi. Uyqusi kelmadi...
– Shu issiqda qayoqqa yoʻl…
Fantastik qissa
“Bu bolalar nega bunchalik qoʻpol, dagʻal? – oʻzicha oʻylardi Akbar. – Bir-birlarini hurmat qilishni bilishmaydi. Maysalarni payhon qilib, daraxtlarni sindirishdan zavqlanishadi. Duch kelgan jonivorlar-u maxluqlarni yeyishdan tap tortishmaydi. Bu ketishda oʻrmonga qiron kelishi hech gapmas-ku! Savodlari ham joyida emas. Oddiy…
Yozuvchi Yusuf FAYZULLOning nomi sizga tanish. Chunki Yusuf aka yangi hikoyalari bilan jurnalimizda tez-tez qatnashib turadi. Yaqinda “Niso poligraf” nashriyotida bolajon yozuvchining “Boyvachcha bolakayning sarguzashtlari” nomli kitobi nashr etildi. Bu kitob qahramonlari havas qilsa arziydigan intiluvchan, serharakat bolalar. Hikoyalarni oʻqir…
Bugun Dilshod akasi armiyadan keladi. Ziyodilla bu xushxabarni oyisidan eshitgan zahoti koʻchaga otildi.
– Ur-a-a! Akam kelyaptilar!!!
– Hovliqma, bolam, hali kelsin! Keyin suyunchilaysan...
– Bilib qoʻyinglar, askar akamni men birinchi koʻraman!
U koʻcha muyulishidan oʻzlari tomonga burilgan mashinalarni sinchiklab kuzatdi. Ammo, hali-beri akasi…
Fantastik qissa
Daraxt shoxlarida maymunga oʻxshab osilib oʻtirish va yotish juda noqulay. Akbar shoxlardan daraxt tepasida qoʻlbola oʻrindiq yasadi. Oʻzi yaratgan “ixtiro”dan koʻngli taskin topib, yengil nafas oldi. Endi bu joydan atrofni bemalol kuzatib oʻtirsa boʻladi, u joylashgan daraxtning soyasida ola-bula chiroyli maxluqcha oʻzini oftobga…
Fantastik qissa
Choʻl oʻsimliklari haqidagi mavzu oʻquvchilarda katta qiziqish uygʻotdi. Guli muallima soʻzlarini tugatar-tugatmas savollar yogʻila boshladi.
– Bolajonlar, choʻl haqidagi tasavvurni yana-da boyitish va savollaringizga batafsil javob topish uchun ertaga darsdan keyin dalaga sayohat uyushtiramiz. – Muallimaning gapi tugashi…
Bugun dam olish kuni. Erta tongdan bozor odamlar bilan gavjum bo‘ladi. Oyim bozorda ho‘l meva sotadilar. Men oyimga qo‘limdan kelganicha yordam berishga harakat qilaman. Akam ham qarab turmaydi. Kun yorishmay ulgurji bozordan besh-o‘n quti mevani yetkazib kelardi.
Oyim bilan bozorda o‘tirib akamning kelishini kutardik. Ammo bir kuni hadeganda akam…
Anvarning akasi Ilhom poytaxtdagi oliygohga kirib, chiroyli binolarning rasmini chiza boshlagach, uning yuragiga o‘t tushdi. Bir marta oyisi bilan Toshkentga borib keldi-yu qishlog‘i ko‘ziga juda xunuk ko‘rinib ketdi. Aslida u tug‘ilib o‘sgan go‘shasini juda yaxshi ko‘radi. Axir yozda mazza qilib cho‘miladigan anhorlar, kuzda ifori ko‘ngilni…
Tayoq tog‘li joylarda sayohatchiga eng yaqin yordamchi. Qiya, sirpanchiq, ko‘pincha bir tomoni jarlik bo‘lgan tog‘ so‘qmoqlarida tayoq yo‘lovchiga tirgak bo‘ladi. Tik va nishabliklarda biroz engashib yurishga to‘g‘ri keladi. Bunday paytda og‘irlikning bir qismi tayoqqa tushib, oyoqqa yordam beradi. To‘satdan oyoq ostidan chiqib qoladigan ilonlar…
Umidjon maktabidan qaytayotib qo‘llaridagi yukning og‘irligidan qadamini zo‘rg‘a sudrab bosayotgan cholga yetib olibdi. Otaxonga salom bergach:
– Bobojon, qo‘lingizdagi xaltalardan birini menga bering, ko‘tarishib yuboray, – deb cholning o‘ng qo‘lidagi kattakon xaltani olibdi...
Manzilga yetib borishgach, Umidjon xaltani darvozaxonaga asta qo‘yib…
Katta tanaffusga qo‘ng‘iroq chalinishi bilan bolalar “duv” etib tashqariga otilishdi. “Hozir hammasi maktab oshxonasiga borib, mazza qilib ovqatlanishadi, – o‘yladi Hamid partasiga qaytib o‘tirarkan. – Buvimning pensiyasi cho‘zilib ketmaganda, menga pul berardilar. Men ham bufetdan issiqqina somsa olib yerdim”.
Hamid beixtiyor parta tagida turgan…
O‘n yoshli Tolibning ko‘cha tomondan yugurib kirib kelgani oyisining e’tiborini tortib so‘radi:
– Nima bo‘ldi?
– Sanjarlarga arra kerak ekan. – Tolib shunday dedi-da, shoshganicha asbob-uskunalar saqlanadigan ombor tomon yurdi. Oyisi jaxl bilan to‘xtatdi.
– Hoy. Tolib, arra yo‘q, orqaga qayt.
– Bor edi-ku, oyi.
Oyisi darvoza oldida turgan Sanjarga…
Shukrullo boboga bog‘bonlik ota meros edi. U nafaqat o‘z bog‘i yoki tomorqasida, balki qo‘ni-qo‘shni hovlisida, ko‘cha-ko‘yda bo‘sh yer ko‘rsa, darhol o‘sha yerga ham nihol ekardi. Bobo tomorqasidagi o‘rik daraxti tagidan chiqqan niholni erta bahor ko‘cha yuzidagi ariq bo‘yiga ekdi. Mehr bilan parvarishladi. Chunki bobo, men olamdan o‘tib…
Andryusha juda qo‘rqoq bola. U hamma narsadan – itdan, sigirdan, sichqondan, hatto o‘rgimchakdan, ayniqsa, ko‘chadagi begona bolalardan qo‘rqardi.
– Qo‘rqoqlik qanchalik yomonligini bilasanmi? Unutma, dunyoda faqat botirlargina baxtli yashaydi. Ular dushmanlariga qarshi chiqa oladi, samolyotni boshqaradi, yong‘in bilan…
Kunlarning birida odamlar Hasan Dashtiyni sinash maqsadida undan so‘rashibdi:
– Agar Alloh: “So‘ra, bandam, – desa, nimani so‘ragan bo‘lardingiz?
– Ko‘zlarimga ko‘proq nur so‘ragan bo‘lardim, – javob qilibdi donishmand.
– Faqat shunimi? Boshqa hech narsa so‘ramasmidingiz? – hayron bo‘lishibdi odamlar.
– Baliqqa suv qanchalar kerak bo‘lsa, ilm…
O‘zini shaharning olli boyi hisoblaydigan katta bir ishbilarmon Hasan Dashtiyning dovrug‘ini eshitib uning kulbasiga kelibdi va debdi:
– Men sizni bunchalar faqir deb o‘ylamagan edim. Boshingizga bir kulfat tushsa harjlashga hech vaqongiz yo‘q ekan-ku. Mening boyliklarim bitmas-tuganmas. Ular har qanday xatardan sog‘-omon chiqishimni kafolatlaydi.…
Qadim-qadim zamonlarda emas, hozirgi zamonda Jasur ismli bola bor ekan. Lekin uni ko‘pchilik o‘z oti bilan emas, balki Chalavoy deb chaqirar ekan. Chunki u juda ham dangasa, boshlagan ishini hech qachon tugallamas ekan-da. Chalavoy qish kunlarining birida o‘rtoqlari bilan qorbobo yasamoqchi bo‘libdi. Ammo, qorbobo yasayotgan paytida oyisi chaqirib…
Zahiriddin Muhammad Boburning Samarqandni ikkinchi bor olganiga ikki oydan oshdi. Bobur hozirgi ahvoldan ancha mamnun. Qal’a devorlari ta’mirlandi. Kecha-yu kunduz soqchilar barcha darvozalarni bedor qo‘riqlashadi. Shahar aholisida bir oz tahlika bo‘lsa ham, lekin osoyishtalik hukm suradi. Hunarmandlar, savdogarlar shahar va qishloq ahli o‘z ishi…
Alloma bobomiz Navoiy tavallud kuni munosabati bilan jurnalxonlar uchun u zot hayotidan qiziqarli ma’lumot berish maqsadida, kitob javonimdagi gazeta taxlamlarini ko‘rayotib, adabiyotshunos olim A’zamjon Azimovning Alisher Navoiyning muhri haqidagi ajoyib xotirasiga ko‘zim tushdi...
Oltmishinchi yillarning boshlari, aspirantlik chog‘larim edi.…
Maktabdan hovliqib kelgan Sardor ko‘cha eshigidan kirishi bilan onasini chaqirdi.
– Tinchlikmi? – ayvonning orqa tomonidan kelgan Saodat opa ichkariga kirmay betoqat bo‘lib turgan o‘g‘liga hayron qaradi. Sardor ko‘zlari chaqnab onasiga salom berdi-da, ikki kafti orasiga zo‘rg‘a yashirayotgan narsaga ishora qilib:
– Qo‘limda nima borligini…
G‘ira-shira tong qorong‘isida g‘alati gap – so‘zlardan istar-istamas uyg‘onib ketdim. Onam ko‘cha kiyimlarini kiyib olibdi. Otam ham kiyingan. Boshida qalpoq. Shunda ular mendan yashirincha qayoqqadir ketmoqchi bo‘lishganini anglab injiqlandim:
– Meniyam opketasiz!
– Jim, – dedi onam past, ammo sirli va biroz vahimali ohangda. – U joyga bolalar…
Yelena Ambrosova
Mana bir haftadan beri hammomga qo‘lqop kiyib kiryapman. Sababi jo‘mrakdan suv o‘rniga qor parchalari yog‘yapti.
Bu mo‘jiza men Qorboboga ishonmay qolgan kunimdan boshlandi.
Yangi yil ta’tiliga chiqish arafasida a’lochi dugonam Dasha menga:
– Tonya, Qorbobo aslida yo‘q. Archa tagidagi sovg‘alarni ota-onamiz qo‘yishadi. Sen…
Qishloqdagi hamma odam bu momoni “maqolchi momo,” deb ataydi. Negaki, momo har gapiga maqol qo‘shardi. Momoning qizi Umida o‘g‘li Sardorni onasiga qoldirib, shaharga ishlagani ketdi. Oyda bir kelib ulardan xabar olib ketadi. Momoning ismi jismiga monand. Rivoyat-u masallar koni. Bir kuni o‘qishdan kelsam, onam:
– Bolam, Toshbuvi momongnikiga chiqib…
Zilola opa shogirdi Maftuna opa bilan Tarix muzeyidan tayyorlanayotgan ko‘rsatuvda qatnashishdi. Muzeydan chiqqanlarida soat oltidan oshgandi. Maftuna opa bolalarini bog‘chadan olishga shoshardi. Shu sababdan taksida ketmoqchi bo‘lishdi. Aksiga olib mashinalar kam. Nihoyat oq Neksiya chetroqda to‘xtadi... Yo‘l-yo‘lakay haydovchi o‘g‘lini maktabdan…
Qish. Sovuq avjiga chiqqan. Uch kun burun yoqqan qorning usti ham sovuqdan qotib qolgan. Issiq kiyinib, bo‘yniga ham qalin sharf bog‘lab olgan Aziz hovliga chiqdi. Osmonga qaradi. Uzoqdan nur sochayotgan quyoshning rangi avvalgiday qizg‘ish emas, oqish ko‘rinardi. “Quyosh ham sovuq yermikin-a”, o‘yladi Aziz unga qarab turib. Shu choq, shunaqaga…
Yaylovda yaqin qarindoshlar mehmonga kelsa uloq so‘yish odati bor. Shahardan tog‘am kelgan kuni otam o‘tgan kuzda tug‘ilgan qora uloqchani ag‘darmoqchi bo‘ldi.
– Jon otajon, uloqchaga tegmang. Bilsangiz edi, uni shunaqayam yaxshi ko‘ramanki...
Otamning jahli chiqmadi. Qop-qora uloqchaning mo‘ltiragan ko‘ziga qarab turdi-da, keyin og‘ilda…
2016–2023 © “Gulxan” jurnali tahririyati. Barcha huquqlar himoyalangan. Saytdan ma’lumot olinganda manba ko‘rsatilishi shart.
